Türkiye genelinde 4 bine yakın firmanın faaliyet gösterdiği hazır yemek sektörü, yıllık 6,5 milyar dolarlık iş hacmiyle 400 bin kişiye doğrudan, 1,5 milyon kişiye de dolaylı olarak istihdam sağlıyor. Her yıl ortalama yüzde 10-15 oranında büyüyen sektörde günde toplam 22 milyon insana hizmet veriliyor.
Hizmet sektöründe istihdamda ikinci sırada olan toplu yemek sanayi, gelişen teknolojiyi yakından takip etmeye başlamış olmasına karşın emek yoğun yapısıyla dikkat çekiyor. Her yıl olduğu gibi 2013’te yüzde 10-15 oranında büyüyen sektör, önümüzdeki yıllarda da gelişimini sürdürecek.
Hazır yemek sektörü, 2010 ve 2011 yıllarını ana ham madde girdilerinde yaşanan ciddi fiyat artışlarına bağlı olarak sıkıntılı bir ortam içinde geçirdi. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) tarafından oluşturulan Gıda Fiyat Endeksi’nde yer alan hububat, yağlı tohum, süt ürünleri, şeker ve et fiyatlarının gösterdiği değişim sonucu ana girdi maliyetlerinde yaşanan düzensiz fiyat artışı ile zora giren hazır yemek sektörü, 2012 yılında yaşadığı bu sıkıntıyı geride bıraktı. Sektörün, finans alanında yaşadığı sorunlar ise hâlâ devam ediyor.
Yemek sektörü temsilcileri son yıllarda geri dönüşüm konusuna da büyük önem veriyor. Sektör, 81 ilde yürüttüğü örgütlenme konusunda son günlerde önemli mesafe alarak dernek sayısını 40’a ulaştırmış durumda.
Avrupa’da ise hazır yemek sektörünün büyüklüğü yaklaşık 330 milyar doları buluyor. Bu pazardan da pay almak isteyen sektör aktörlerine göre, Türkiye yemek üreticileri, Avrupa’daki yemek üreticilerine kıyasla hijyen, kişisel kullanım, mutfakların standardizasyonu gibi konularda daha iyi durumda. Türkiye’nin, Avrupa’nın gerisinde kaldığı nokta ise, mutfağa giren gıdaya getirilen standartlar konusunda. Bu noktada yemek sanayicilerinin hedefi, yakın gelecekte gıda standartlarını yakalayarak, Avrupa pazarından pay alabilmek. Sonraki hedefte de tüm dünyaya yemek satabilmek yer alıyor.
YESİDEF YENİ PROJELERE ODAKLANDI
2005 yılında kurulan Türkiye Yemek Sanayicileri Dernekleri Federasyonu (YESİDEF), sektörün çatı örgütü durumunda. Sektörde 81 ilde 81 dernek kurmayı hedefleyen Federasyon, bir yıl gibi kısa sürede 40 dernek kurarak ve yüzde 700 büyüyen bir sivil toplum örgütü olmayı başarısı gösterdi.
3 bin 800 üyenin buluştuğu hazır yemek sektöründe toplam 22 milyon insana hizmet veriliyor, 22 milyar dolar işleniyor, 400 bin insan doğrudan, 1,5 milyon insan da dolaylı olarak istihdam ediliyor. Hazır yemek sektörü tüm sektörlerle iç içe olmasının yanı sıra tarım ve gıda sanayisinden direkt olarak etkileniyor. Türkiye’deki 62 milyar dolarlık tarım hasılasının 12 milyar dolarını yemek sektörü işliyor.
2013 yılında 500 milyon dolarlık hacme sahip olan umre ve hac yemeklerini yapmak için Diyanet İşleri Başkanlığı ve Türkiye Seyahat Acentaları Birliği (TÜRSAB) ile iş birliği yapan YESİDEF, 650 bin askeri kapsayan, 3 milyar TL’lik pazarı bulunan ordunun yemeklerini de yapmaya talip. Henüz AR-GE çalışmaları yapılan site yemek sanayiciliğini kısa sürede devreye sokmaya hazırlanan Federasyon, uydu kentlerde yaşayan emeklilerin sabah, öğle ve akşam yemeklerini 16-17 lira karşılığında evlerine kadar götürmeyi planlıyor.
HEDEF, GIDA ÜNİVERSİTESİ KURMAK
Sadece 22 milyon kişinin değil üç saatlik uçuş mesafesindeki 3 milyar insanın yemeğini yapmayı hedefleyen YESİDEF, Türkiye’nin neslini ve geleceğini kurtarma projesi olan Yeni Neslin Beslenmesi Projesi’ni hayata geçirmeye hazırlanıyor. İktidar partisi, ana muhalefet ve yavru muhalefete varıncaya kadar herkesin desteğini alarak adım adım ilerleyen Türkiye Yemek Sanayicileri Dernekleri Federasyonu, bu projeyle birlikte barışta ve siyasette buluşamayanları aynı tabakta buluşturmayı başardı.
YÖK’TEN DESTEK BEKLİYORLAR
YESİDEF’in bir diğer önemli hedefi ise gıda üniversitesi kurmak. 40 milyon kişiyi ilgilendiren toplu yemek sektörünün uluslararası standartlarda hizmet sunabilmesi adına ‘gıda üniversitesi’ kurulmasını amaçlayan federasyon, YÖK’ten bu konuda destek istiyor.
2008 ile 2012 yılları arasında dünyada bir ekonomik buhran yaşandığını, bu süreçte yemek sektörünün birden fazla etkilendiğini dile getiren YESİDEF Başkanı Hüseyin Bozdağ, “2008 yılında yaşanan kuraklık sebebiyle gıda fiyatları tavan yaptı. Fakat yemek sanayicileri müşteriyle yapmış olduğu sözleşme gereği fiyatlarda değişiklik yoluna gidemedi sözleşmeleri iptal edemedi. 2008’de yaşanan kriz sebebiyle müşterilerimiz 2009’da iflas etti ve ödemelerimizi alamadık. 2010’da da et fiyatları aşırı yükseldi. Tüm bu olumsuzluklar sektörü, yemek sanayicisini etkiledi” dedi.
Hazır yemek sektörünün teşvik sisteminden yararlanamadığından yakınan Hüseyin Bozdağ, “Sanayici ne teşvik alıyorsa bizim sektörümüzün de bu teşviklerden faydalanması gerekiyor. Bakanlıklar 46 meslek komitesini İstanbul Sanayi Odası’nda kabul etmişse yemek sektörünün dışarıda tutulma gibi bir lüksü olmamalı. Diğer sanayi kuruluşları nasıl teşviklerden faydalanabiliyorsa biz de faydalanmalıyız. Ayrıca devlet geliri nereden elde ediyorsa oradan destekleri dağıtsın istiyoruz. Paralar vergi dairesinde toplanıyorsa destekler bankalardan ve KOSGEB’den değil vergi dairelerinden dağıtılmalı. Bu sadece yemek sektörünün değil tüm sektörlerin yaşadığı bir problem” diye konuştu.
Denetim konusuna da değinen Bozdağ, kendi bünyelerinde içsel denetimlerin olduğunu, aynı zamanda 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri Bitki Sağlığı Gıda ve Yem Kanunu ile de denetlendiklerini hatırlattı. Denetimlerin yeterli olmadığını aktaran Bozdağ, şunları kaydetti: “YESİDEF şu an kayıt altında olmayan firmaları il ve ilçe müdürlüklerine bildiriyor. Kaçak çalışan herkesi şikâyet ediyor. Ayrıca tüm tüketiciler bireysel olarak ALO 174 Gıda Hattı’nı arayarak kayıt dışı olan ve sorun yaşadıkları firmaları bildirebilir.”
“HAK ETTİĞİMİZ FİNANSMANA ULAŞAMIYORUZ”
Türkiye Yemek Sanayicileri Dernekleri Federasyonu(YESİDEF) Başkanı Hüseyin Bozdağ, hazır yemek sektörünün finans sektörüyle ciddi sıkıntılar yaşandığını söyledi. Bozdağ, “Bankalar sektör oyuncularının kredibiliteleri düşük diye faktoring şirketlerinin arka bahçelerine itiyor. Yemek sektörü paraya kolay ulaşamıyor. Üretim alanında çok başarılı olmamıza ve ekonomiye katma değer sağlamamıza rağmen yemek sektörü hak ettiği finansa ulaşamıyor” diye konuştu.
YESİDEF olarak geri dönüşüm konusuna büyük önem verdiklerinden de bahseden Bozdağ, “Yemek sanayisi atık yağın bir gramını bile makbuzsuz ve belgesiz kimseye teslim etmiyor. Atık yağlarımızı federasyonumuzun iş birliği yaptığı Dehabiodizel’e teslim ediyoruz. Bu teslimat esnasında atık yağın bir belgesini Çevre Bakanlığı’na, bir belgesini Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’na, bir tanesini de saklayıp müşterinize göstermek durumundasınız” dedi.
Evsel atıkların geri dönüşümüyle ilgili çalışma yaptıklarını da ifade eden YESİDEF Başkanı Bozdağ, “Bu konuyla ilgili uluslararası birkaç firmayla görüşürken aynı zamanda İstanbul Büyükşehir Belediyesi ile de iletişim halindeyiz. Çiğ ve pişmiş atıklarımızdan biyolen gübre üretmeye çalışıyoruz. Gıdalar biyolen gübreye dönüşürken ortaya metan gazı çıkıyor. Bu metan gazını enerjiye dönüştürmek için bir proje hazırlıyoruz” şeklinde konuştu.
SEKTÖRÜN KİMLİĞİ
Sektörün yıllık iş hacmi: 6.5 milyar $
Sektörün 2023 yılı pazar büyüklüğü hedefi: 22 milyar dolar
Sektörde faaliyet gösteren firma sayısı: 3.800 adet